Bu yazı CNBC-e Business dergisinin Ekim 2011 sayısında yer almıştır.

ntvmsnbc

Türkiye, ABD, AB ve Çin’in büyük yatırımlar yaptığı rüzgâr enerjisinde dev bir adım atıyor. 121 akademisyenden bir kadro oluşturuldu. Sabancı Üniversitesi, TÜBİTAK, TAI, İTÜ, İstanbul Ulaştırma el ele verdiler.

Hazırlıklar 2,5 yıl gizli olarak sürdürüldü. Sonuçta, 50 milyon lira bütçeli Milli Rüzgâr Enerji Sistemi ortaya çıkarıldı. Projenin mimarları, Türk sanayisi için milat sayılabilecek olayı anlattı.

Son yıllarda ABD, Avrupa Birliği ve Çin’in büyük yatırımlar yaptığı rüzgar elektrik santralleri konusunda Türkiye tarihi bir adım attı. 2,5 yıldır gizlilikle sürdürülen hazırlıktan sonra Temmuz ayında onaylanan 50 milyon liralık dev bütçeyle tamamen yerli rüzgâr türbini üretimi başladı. 121 akademisyenden oluşan dev bir kadroyla tasarım ve teknoloji geliştirme çalışmalarını yürüten ekip, önümüzdeki yılın sonunda 500 kilovat gücündeki ilk Milli Rüzgâr Enerji Sistemi’ni (MİLRES) çalıştırmayı planlıyor.

2014 yılında da 2 bin 500 kilovatlık büyük model bitirilecek. Bütçesiyle savunma projeleri dışında, Cumhuriyet tarihinin en büyük araştırma geliştirme projesi olan MİLRES’in Türkiye ekonomisine beş yıl içinde otomotiv sanayii kadar katkı sağlaması hedefleniyor. 2023 yılına kadar 20 bin megavat rüzgar enerjisi üretmek için 30 milyar doları rüzgar türbinlerine yatıracak Türkiye, bunun en azından 7.5 milyar dolarını kendi imkanlarıyla sağlamayı planlıyor. Kalanının ise yabancı markalarca karşılanacağı düşünülüyor.

Bu organizasyonda, Enerji Bakanlığı’nın başkanlığında Sabancı Üniversitesi, TÜBİTAK, TAI, İTÜ, İstanbul Ulaşım görev alıyor. Üretimin tamamı yerel sanayicilere yaptırılacak. Böylelikle yerel rüzgâr türbini yan sanayiinin temelleri atılmış olacak. Bunun haricinde, Sabancı Üniversitesi, araştırma geliştirme dışında sanayiyle işbirliği oluşturmak için Rüzgâr Enerjisi Teknoloji Platformu (RETEP) adıyla sivil bir girişimi de başlatmış durumda. Sabancı Üniversitesi Rektör Danışmanı Cemil Arıkan, MİLRES Projesi’nin koordinatörü olan Sabancı Üniversitesi Mekatronik Mühendisliği’nde görevli Doç.Dr. Mahmut Faruk Akşit, RETEP üyelerinden Heksagon’un Genel Müdürü Murat Oğuz Arcan, konuyla ilgili olası senaryolarını ve hedeflerini CNBC-e Business’a anlattı.

İsterseniz, olayı daha iyi kavramak için birkaç yıl geriye gidelim. 2007 yılının 1 Kasım sabahı Türkiye ekonomisi yepyeni bir sektörle tanıştı. O gün, Enerji Bakanlığı, Türkiye’deki rüzgâr enerjisi üretimi için lisans başvurularını almaya başladı. Hedef rüzgâr enerjisinde ilk adımları atmaktı. Ülkenin toplam elektrik üretimi, o gün için 40 bin megawatt*tı. Önümüzdeki 10 yıl için ise rüzgâr enerjisi için koyulan hedef 20 bin megawatt olarak açıklanmıştı. Ama talep beklenenin çok üzerinde oldu. Çeşitli kuruluşlardan 78 bin megawatt*lık talep geldi. Herkes şaşkındı. Çünkü bu talep, yukarıda yazdığımız gibi, Türkiye’nin o günkü toplam elektrik üretiminin iki katı, on yıl sonraki rüzgâr enerjisi hedefinin ise neredeyse dört katıydı. Bu yoğun ilgi Türkiye’de rüzgârın bir hayli hızlı eseceğinin ilk sinyaliydi.

SÜPER GÜÇLERİN RÜZGÂRLA YARIŞI

Aslında, bir süreden beri rüzgâr enerjisi gelişmiş ülkelerin gündeminde. Kömür, petrol gibi kaynakların küresel ısınmaya olumsuz etkileri ve rezervlerle ilgili tartışmalar, nükleerle ilgili malum kuşkular, doğalgazda dışarı bağımlılık gibi birçok etken rüzgârın işine yarıyor. ABD, Avrupa Birliği ve Çin başta olmak üzere pek çok ülke, önümüzdeki on yıl için oldukça büyük rüzgâr yatırımı hedefliyor.

Çin geçen yıl 16 bin 500 megawatt*lık dev yatırımıyla ABD’yi geçerek rüzgâr enerjisinde dünyanın en güçlü ülkesi haline geldi. Bu iki ülkeyi Almanya ve İspanya takip ediyor. Çin 2020 yılında rüzgâr kapasitesini 300 bin megawatt*a çıkarmayı planlarken, Avrupa Birliği ise bu rakamı 213 bin megawat olarak açıklıyor. Kısacası yenilenebilir ve temiz enerji kaynakları arasında gösterilen rüzgâra, dünyada da ilgi ve yatırım hızla artıyor.

TÜRBİN SEVDASI

Rüzgârdan elektrik üretimi, modernize edilmiş dev yel değirmenlerine benzeyen türbinlerin kurulmasıyla gerçekleşiyor. Türbin üretim sektörünün, son kriz dalgasından bir miktar etkilenmiş olsa da, keyfi hayli yerinde. 2010 yılında dünyada 36 bin megavata yakın bir yatırım yapıldı. Bir megavat üretim için 1.5 milyon dolarlık bir türbin yatırımı gerektiği düşünülürse bu 54 milyar dolarlık bir pasta anlamına geliyor.

Sonuç olarak, 1 Kasım 2007’de yaşanan ilginç gelişme, hem devletin hem de yerli ve yabancı büyük yatırımcıların ilgisini rüzgâra çekmeyi başardı. 2020 yılında hedeflediği 20 bin megavatın, yani 30 milyar doların yurt dışına gideceğini anlayan Enerji Bakanlığı hareketlendi. Bu büyük yatırım harcamasının bir kısmının yerel kaynaklarla yapılmasının Türkiye’nin geleceği açısından önemli olduğuna karar verdi ve harekete geçti. Teknolojisi ve tasarımı tamamen yerli olarak yapılacak MİLRES adı verilen milli rüzgar türbini geliştirme ve üretim projesi hazırlıkları bu şekilde başladı. Derken görev dağılımı yapıldı, bütçeler kararlaştırıldı. Türbinler konusunda akademik çalışmaları olan Sabancı Üniversitesi’nden Doç. Dr. Mahmut Faruk Akşit’in de yardımıyla MİLRES projesinin koordinasyonu ve türbinin tüm mekanik aksamının tasarlanması görevi Sabancı Üniversitesi’ne verildi.

ROKETSAN’ın kurucu genel müdürlüğünü yapmış Cemil Arıkan gibi üniversite-kamu-sanayi işbirliklerinde deneyimli bir ismin varlığı ve Mahmut Akşit’in çabalarıyla kısa sürede araştırma, geliştirme ve üretim hazırlıkları bitirildi. Bütçe, TÜBİTAK tarafından 1 Temmuz 2011’de onaylandı ve 50 milyon liranın ilk aşaması olan 10 milyon lira 500 kilovatlık türbin üretimi için serbest bırakıldı. Hemen ardından 2014 yılında tamamlanacak olan 2,5 megawatt*lık büyük model üzerinde anlaşmaya varıldı. Türkiye milli rüzgâr türbinine sahip olmak için artık kolları sıvamış durumdaydı. Akşit, “Bu Cumhuriyet tarihinde savunma sanayi araştırmaları haricinde en büyük bütçeli proje” diyor.

Proje, Sabancı Üniversitesi dâhil beş kurum tarafından işbirliğiyle gerçekleştiriliyor. Havacılık endüstrisinde artık dünyaca tanınan TUSAŞ-TAI kanat kısmını, Sabancı Üniversitesi tüm mekanik kısmı, TÜBİTAK Enerji Enstitüsü jeneratör ve elektrik aksamını, İstanbul Ulaşım A.Ş. güç elektroniği kısmını, İTÜ ise rüzgâr analizleri ve kule tasarımını yürütecek.

OTOMOTİV KADAR BÜYÜK

Arıkan, üretilecek milli rüzgâr türbini doğru kullanılırsa Türkiye’nin otomotiv endüstrisi kadar büyük bir değer yaratabileceğine inanıyor. Hem de 40 yılda alınan yolu burada sadece 5 yılda alarak... Cemil Arıkan, “Elbette yaparız” diyor. “Sanayi potansiyelimiz var. Bugün TAI dese ki, ‘Ben bunun ana üretim işine soyunuyorum’ bence en iyisini yapar. Uçak yapan bir kurum TAI. O bilgi, o kalite anlayışı var artık Türkiye’de. Şimdi eksiğimiz bu tasarımı yapıp, teknoloji üretip sahip olmak, markalaşmak.” Öte yandan, devletin rüzgâr türbini teknolojisi geliştirip bunu özel sektörü geliştirecek şekilde hareket etmesi hem yerel sanayicileri hem de Vestas ve Siemens gibi yabancı yatırımcıları hareketlendirdi. Rüzgâr santrallerinde yerli türbin ve parçalar kullananlara elektrik alım fiyatında devletçe verilecek teşvik de heyecanı artırdı.

RETEP KURULUYOR

Tüm bu gelişmelerden sonra Sabancı Üniversitesi ikinci olarak, MİLRES’ten sonra rüzgâr sanayiini geliştirmek için iş dünyasıyla birlikte Rüzgâr Enerjisi Teknoloji Platformu’nu (RETEP) kurdu. Bu platformda yerli ve yabancı 11 sanayici yer alıyor. Gerekli parçaları üretecek olanlar da bu şirketler olacak.

RETEP’in kurucuları arasında yer alan enerji şirketlerinden Heksagon’un Genel Müdürü Murat Oğuz Arcan, “Devlet, MİLRES ve desteklerle rüzgâra ciddi bir yatırım yapacağını gösterdi” diyor. “Türkiye’de ciddi bir rüzgâr potansiyeli var, 30 milyar dolar yatırım hedefleniyor. Ocak ayından sonra türbinde yerel parça kullananların elektrik fiyatını 11 dolar cent’e çıkararak önemli bir teşvik getirildi. Potansiyel var ve Türkiye bunu kullanmaya karar almış durumda. Artık başarmak bizim doğru düzgün koordine olmamıza bağlı.”

Bunun için RETEP, kamu, üniversite, sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra 40 kişilik sanayiciyle birlikte 73 kişilik bir arama konferansı yaparak kolları sıvamış.

Türkiye’nin rüzgârda sanayi devrimi yapacak sanayi ve insan altyapısı olduğunu vurgulayan Arcan, “Türkiye otomotivde bir sanayi devrimi yapmıştır ama bu, 40 yıl almıştır ve tırnaklarıyla kazımıştır. Ve ne için, bugünkü rüzgâr türbinindeki sanayi devrimi beş yılda yapılabilsin diye. Biz bunu böyle bağladık. Mademki bu altyapı, bu kazanım ve bilgi birikimi otomotivde var. O zaman biz beş yılda rüzgâr sanayi devrimini gerçekleştirmeyi hedeflemeliyiz” diyor.

Türkiye de bu rüzgâr böyle esmeye devam ederse, bu sefer devleti, kurumları, bilim insanları, mühendisleri ve sanayicisiyle hazır görünüyor.

Bu yazı CNBC-e Business dergisinin Ekim 2011 sayısında yer almıştır.